Voorrede
Voor iedereen die al in de big bands van Duke Ellington, Benny Goodman, Count Basie, Buddy Rich, Glenn Miller gespeeld hebben of in de actuele big bands van de omroep actief zijn, is deze workshop al weer voorbij. Jullie hoeven niet door te gaan met lezen. Maar iedereen die wel eens met zijn blaasorkest een swing stuk wil spelen, en ontevreden is omdat het stuk ondanks intensief repeteren steeds nog meer dondert dan swingt, kan in deze workshop misschien inspiratie krijgen, hoe je de "officiële" swing fraseringen op het spoor kunt komen.
Let op swing!
Let op swing! - is geen waarschuwing maar het zal de aandacht wekken, hoe "de swing" ons muzikaal leven betreedt. "Swing" is kortweg de stilistische opgave, die je vaak in de titel van de noten van de betreffende stukken vindt. Maar vanaf dit moment is alles anders als het lijkt, wanneer wij het oog op de noten laten vallen.
Zien
Zo kan bijvoorbeeld een stem uit de intro van "New York, New York" er uitzien. We zien een gelijkmatige opeenvolging van kwart- en achtste noten.
Luisteren
Als je echter naar de melodie in het origineel luistert, kun je een ritmisch verschil tussen het gehoorde en het gelezen constateren - weliswaar komen de kwartnoten met het geschrevene en het gelezene overeen, maar met de achtste noten lijkt iets niet te kloppen.
Dit ogenschijnlijk raadsel lost een andere opgave op, die jij alternatief, som ook bijkomend bij de opgave "swing" vindt:
Naast de tempo opgave (63 halve per minuut) staan twee achtste noten, die met een achtste triool overeen moet komen, waarbij de eerste twee delen van de achtste triool verbonden worden tot een kwart. Dit teken eist een "ternaire frasering" voor het stuk, dat je speelt. De "ternaire frasering" is het centrale element van de correcte manier van swing stukken spelen.
Binair - ternair
De term "ternair" is het tegenovergestelde van de term "binair". Deze termen kenmerken telkens een gedaante van de ritmische vormgeving, ook wel "frasering" genoemd.
Binair en ternair zijn twee termen, die een tal opgave omvatten:
Binair = bi _ twee
gewoonlijk wordt een kwartnoot in twee even grote achtste noten onderverdeeld. Wij tellen: een - en - twee - en - drie - en - vier - en...
Ternär = Ter = Drie
bij de ternaire manier van spelen wordt de kwartnoot in achtste triolen onderverdeeld. We tellen dus helemaal gelijkmatig drie lettergrepen per kwartnoot:
een - e - en - twee - e - en - drie - e - en - vier - e - en - ...
Voelen
Wanneer wordt gesproken over problemen bij de frasering van de swing hoor je vaak: "dit moet je aanvoelen..."
Vaak wordt er echter mee bedoeld, dat "swing" een gevoel voorstelt, dat muzikaal niet precies vatbaar is. Dusdanige uitspraken helpen ons niet bij het werk met swing stukken, bovendien geldt dat voor elke soort van muziek, die alleen door expressie, het "gevoel", kunstzinnige kwaliteit bereikt.
Desondanks is het "voelen" niet verkeerd. Het heeft echter betrekking op het ternaire ofwel triolische basisritme, die achter elke teltijd verborgen ligt. Dit basisgevoel moet zo vereenzelvigd worden, dat je er niet meer over na hoeft te denken en het instinctief automatisch meeloopt. En om dit te bereiken helpt natuurlijk:
Repeteren!
Hiervoor kun jij bijvoorbeeld gaan zitten en met een metronoom dat ongeveer 60 kwartnoten per minuut slaat, achtste triolen met de handen op de dij klappen. Eerst om de beurt links - rechts, dan hele triolen met rechts en links en tenslotte de eerste twee slagen rechts, de derde links. Als dit goed lukt, het tempo verhogen.
"I don't mean a Thing if it ain't got that Swing"
Is een stuk dat Duke Ellington begin jaren 1930 in Chicago heeft geschreven en waarschijnlijk het eerste muziekstuk met de concrete term "swing" in de titel.
Om de "swing" te krijgen is de ternaire of swing- frasering als ritmisch element alleen echter niet voldoende. Er ontbreekt nog de passende articulatie.
1. de lange achtste wordt altijd breed gespeeld. Zij heeft geen eigen eind, maar houdt op, als de volgende toon begint..
2. De toon na de korte achtste wordt niet gestoten, dat betekent, de korte achtste ( de + - achtste) wordt zacht gestoten zoals bijvoorbeeld de letter "D" of ook de "N" zou moeten worden gestoten, de navolgende toon wordt gebonden. Ook wanneer deze bindingen niet genoteerd zijn worden zij gespeeld, indien niet expliciet anders geëist. Het effect is, dat de korte achtste zoiets als een opslag functie voor de volgende toon heeft. Voor het juiste swing begrip is het handig, om je voor te stellen, dat de korte achtste tot de volgende toon hoort: + 1 ...
3. Onder voorbehoud van andere instructies, worden kwartnoten met kort accent gespeeld.
Fine
Voor de afsluiting van deze workshop heb ik nog eens het voorbeeld van het begin opgeschreven. Ik heb echter alle fraseringen en articulaties, waarover ik in deze workshop heb gesproken, niet erbij geschreven.
Wat nu nog ontbreekt voor de swing is: naar big band swing luisteren!
Tot de volgende keer
Keep on swinging (maar nu voluit!)
